"Jeżeli będziecie obojętni, to nawet się nie obejrzycie, a na was i na waszych potomków jakieś Auschwitz spadnie z nieba". /Marian Turski/

24 Kwietnia 2023

19 kwietnia 2023 roku przypada 80. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. Jak co roku od 11 lat, w całej Polsce została przeprowadzona akcja społeczno-edukacyjna Żonkile zorganizowana przez Muzeum Żydów Polskich POLIN. Nasza szkoła przyłączyła się do akcji po raz trzeci. W tym roku motywem przewodnim akcji są losy ludności cywilnej - około 50 tysięcy kobiet, mężczyzn i dzieci przebywających w kryjówkach na strychach domów i w podziemnych bunkrach w trakcie walk, a także w gruzach getta po upadku powstania. Przez wiele tygodni pozostawali nieuchwytni dla niemieckich żołnierzy, a ich opór był tak samo ważny, jak opór tych, którzy walczyli z bronią w ręku. Dziś wolontariusze - Marta Pałka i Tobiasz Mikszan - rozdawali uczniom, nauczycielom i obsłudze przygotowane wcześniej papierowe żonkile. Ponadto odwiedziliśmy również filię Biblioteki Gminnej w Skrzyszowie i Wiejski Ośrodek Kultury, wręczając pracownikom ten symbol pamięci o minionych wydarzeniach. W ciągu kilku następnych dni nauczyciele koordynatorzy przeprowadzą lekcje nawiązujące do tych wydarzeń. Jak ważne było to wydarzenie, niech świadczy fakt, że Senat RP ustanowił rok 2023 Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta, oddając w ten sposób „hołd poległym oraz tym, którzy przeżyli i do końca swoich dni podnosili głos protestu przeciwko zbrodniczym planom zagłady narodu żydowskiego”. W utworzonym w 1940 r. getcie warszawskim Niemcy zamknęli ponad 400 tys. Żydów. 22 lipca 1942 r. rozpoczęli ich deportację do niemieckiego obozu zagłady w Treblince, gdzie życie straciło niemal 300 tys. warszawskich Żydów.

19 kwietnia 1943 r. warszawscy Żydzi podjęli heroiczną walkę zbrojną z Niemcami. Wybrali śmierć z bronią w ręku. Powstanie kwietniowe było największym zbrojnym zrywem Żydów podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszym powstaniem miejskim w okupowanej Europie, bezprecedensową odpowiedzią na bestialstwo niemieckich nazistów, którzy postawili sobie za cel wymordowanie całego narodu. Bohaterstwo tych, którzy stanęli naprzeciwko machiny zbrodni, było wyjątkowe. Kilkuset bojowców z Żydowskiej Organizacji Bojowej zrobiło wszystko, by usłyszał o nich świat.

Głosy Mordechaja Anielewicza, Miry Fuchrer, Tosi Altman, Arie Wilnera, Marka Edelmana, Miry Hajsndorf, Cypory Gunsztat, Cywii Lubetkin, Symchy Rotema, Pawła Frenkla i wielu innych wciąż wybrzmiewają. Jako obywatelki i obywatele Polski - kraju doszczętnie zniszczonego podczas II wojny światowej i noszącego po dziś dotkliwe ślady okupacji niemieckiej w wymiarze społecznym, kulturalnym czy infrastrukturalnym - mamy obowiązek stania na straży pamięci ofiar i podejmowania wszelkich działań uniemożliwiających powtórzenie się tej historii - napisali senatorowie w uchwale.

Walki pojedynczych grup powstańczych trwały aż do 16 maja. Tego dnia wieczorem na znak zwycięstwa Niemcy wysadzili w powietrze znajdującą się poza terenem getta Wielką Synagogę. Kilka dni wcześniej, 8 maja, Niemcy otoczyli bunkier dowództwa ŻOB, w którym przebywało około 100 ludzi wraz z Mordechajem Anielewiczem. Wszyscy udusili się dymem lub popełnili samobójstwo, nie chcąc wpaść w ręce Niemców. Po powstaniu Niemcy zrównali teren getta z ziemią. Ostatni przywódca ŻOB, Marek Edelman, który przeżył likwidację getta, przez lata pielęgnował pamięć o wydarzeniach z 1943 roku. Do końca życia w rocznicę powstania przychodził pod Pomnik Bohaterów Getta, by oddać hołd poległym towarzyszom. Wraz z nim przychodziło coraz więcej ludzi z żółtymi kwiatami.

Źródła: materiały Muzeum POLIN; https://senat.edu.pl/edukacja/patroni-roku/news/patroni-roku-2023